Ateroskleroz (Damar sertliği) Nedir? Belirtileri ve Tedavi Yöntemleri

Ateroskleroz, halk arasında bilinen adıyla damar sertliği, atardamar duvarlarında zamanla yağ, kolesterol ve diğer zararlı maddelerin birikmesiyle oluşan kronik bir damar hastalığıdır. Bu birikintiler, plak olarak adlandırılır ve damarların daralmasına, sertleşmesine ve kan akışının kısıtlanmasına yol açabilir.

Kalp krizi, inme ve periferik damar hastalıkları gibi ciddi sağlık sorunlarının arkasında genellikle ateroskleroz yer alır. Erken teşhis ve yaşam tarzı değişiklikleriyle hastalığın ilerlemesi yavaşlatılabilir ya da durdurulabilir.

Bu yazımızda, aterosklerozun belirtilerini, risk faktörlerini, tanı sürecini ve modern tedavi yöntemlerini detaylı şekilde ele alacağız. Damar sağlığınızı korumanız için bilmeniz gereken her şeyi burada bulabilirsiniz.

İÇİNDEKİLER

• Ateroskleroz hastalığı ne anlama gelir?
• Ateroskleroza neden olan başlıca etkenler nelerdir?
• Damar sertliği hangi belirtilerle kendini gösterir?
• Ateroskleroz riski kimlerde daha fazladır?
• Damar sertliği nasıl teşhis edilir?
• Ateroskleroz hastalığı nasıl tedavi edilir?
• Aterosklerozla ilgili en çok merak edilen sorular

Ateroskleroz hastalığı ne anlama gelir?

Ateroskleroz, halk arasında damar sertliği olarak bilinen ve atardamarların iç yüzeyinde kolesterol, yağ ve kalsiyum gibi maddelerin birikmesiyle ortaya çıkan ciddi bir kalp-damar hastalığıdır. Bu birikintilere “plak” adı verilir ve plaklar zamanla damarların daralmasına, sertleşmesine ve kan akışının azalmasına neden olur.

Ateroskleroz Ne Anlama Gelir?

“Atero” kelimesi Yunanca’da lapaya benzer anlamına gelirken, “skleroz” ise sertleşme anlamındadır. Yani ateroskleroz, damarların iç yüzeyinde yağlı birikintilerle birlikte sertleşmesi durumunu ifade eder.

Ateroskleroz Neden Önemlidir?

Ateroskleroz zamanla kalp krizi, felç (inme), periferik arter hastalığı gibi hayati riskler taşıyan sağlık sorunlarına neden olabilir. Genellikle yavaş ilerler ve uzun süre belirti vermeyebilir.

Aterosklerozun Temel Özellikleri:

• Kronik (uzun süreli) ve ilerleyici bir hastalıktır.
• Kan damarlarının iç çeperinde plak oluşumuyla başlar.
• Kan akışını engelleyerek organlara zarar verebilir.

Kimler Risk Altında?

Yüksek kolesterol, yüksek tansiyon, sigara kullanımı, şeker hastalığı (diyabet), obezite ve hareketsiz yaşam tarzı ateroskleroz için önemli risk faktörleridir. Ayrıca yaşın ilerlemesiyle birlikte risk artar.

Ateroskleroza neden olan başlıca etkenler nelerdir?

Ateroskleroz, damarların iç yüzeyinde kolesterol ve yağ birikimiyle oluşan plakların, kan akışını kısıtlaması sonucu ortaya çıkan ciddi bir damar hastalığıdır. Bu hastalığın gelişmesinde birçok risk faktörü rol oynar. İşte ateroskleroza neden olan başlıca etkenler:

1. Yüksek Kolesterol Seviyesi

LDL (kötü kolesterol) yüksekliği damar duvarlarında plak oluşumuna yol açar. HDL (iyi kolesterol) düşüklüğü de riski artırır.

2. Yüksek Tansiyon (Hipertansiyon)

Sürekli yüksek kan basıncı damar iç yüzeyini zedeler ve plakların birikmesini kolaylaştırır.

3. Sigara Kullanımı

Sigara içmek damarları daraltır, damar çeperine zarar verir ve pıhtılaşma riskini artırır. Aynı zamanda iyi kolesterol seviyesini düşürür.

4. Diyabet (Şeker Hastalığı)

Kontrolsüz yüksek kan şekeri damar yapısını bozar. Diyabet hastalarında ateroskleroz gelişme riski daha yüksektir.

5. Obezite ve Hareketsiz Yaşam

Fazla kilo ve fiziksel aktivite eksikliği metabolik bozukluklara yol açarak damar sertliği riskini artırır.

6. Sağlıksız Beslenme

Doymuş yağ, trans yağ ve aşırı şeker tüketimi kolesterol dengesini bozar ve damar içi plak oluşumunu hızlandırır.

7. İleri Yaş

Yaş ilerledikçe damar esnekliği azalır ve ateroskleroz gelişme riski artar.

8. Genetik Yatkınlık

Ailesinde kalp-damar hastalığı bulunan bireyler, ateroskleroz açısından daha yüksek risk taşır.

9. Stres ve Uyku Bozuklukları

Uzun süreli stres ve uyku eksikliği, vücut hormon dengesini bozarak kalp-damar sistemini olumsuz etkiler.

Damar sertliği hangi belirtilerle kendini gösterir?

Ateroskleroz, yani halk arasında bilinen adıyla damar sertliği, uzun yıllar boyunca belirti vermeden ilerleyebilir. Ancak damarlar ciddi şekilde daraldığında ya da tıkandığında, etkilenen bölgeye göre çeşitli belirtiler ortaya çıkar. İşte aterosklerozun en sık görülen belirtileri:

1. Kalp Damarlarının Etkilenmesi (Koroner Arter Hastalığı)

• Göğüs ağrısı (anjina)
• Nefes darlığı
• Çabuk yorulma ve halsizlik
• Kalp krizi (ileri evrede)

2. Beyin Damarlarının Etkilenmesi (Serebrovasküler Hastalık)

• Baş dönmesi
• Konuşma güçlüğü
• Görme kaybı veya çift görme
• Vücudun bir tarafında uyuşma veya güç kaybı
• İnme (felç)

3. Bacak Damarlarının Etkilenmesi (Periferik Arter Hastalığı)

• Yürürken bacak veya kalçada ağrı
• Bacaklarda soğukluk ve solukluk
• Ayakta iyileşmeyen yaralar

4. Böbrek Damarlarının Etkilenmesi

• Kontrol altına alınamayan yüksek tansiyon
• Böbrek fonksiyonlarında azalma

Uyarı:

Damar sertliği genellikle ancak damar %70’ten fazla tıkandığında belirti verir. Bu nedenle düzenli sağlık kontrolleri ve risk faktörlerinin yönetimi büyük önem taşır.

Ateroskleroz riski kimlerde daha fazladır?

Ateroskleroz (damar sertliği), her bireyi etkileyebilecek bir hastalık olsa da bazı gruplarda risk çok daha yüksektir. Bu durum genetik özellikler, yaşam tarzı ve kronik hastalıklarla doğrudan ilişkilidir. İşte ateroskleroz riskinin yüksek olduğu gruplar:

1. İleri Yaştakiler

Yaşla birlikte damarların esnekliği azalır ve plak oluşumu kolaylaşır. Özellikle 45 yaş üstü erkeklerde ve 55 yaş üstü kadınlarda risk belirgin şekilde artar.

2. Ailesinde Kalp-Damar Hastalığı Olanlar

Genetik faktörler ateroskleroz gelişiminde önemli rol oynar. Birinci derece akrabalarda erken yaşta kalp krizi veya felç öyküsü varsa risk daha yüksektir.

3. Sigara İçenler

Sigara, damar iç yüzeyine zarar vererek plak oluşumunu kolaylaştırır. Ayrıca iyi kolesterol (HDL) seviyesini düşürür, kötü kolesterol (LDL) seviyesini artırır.

4. Yüksek Kolesterol Hastaları

LDL kolesterolü yüksek, HDL kolesterolü düşük olan bireylerde damar tıkanıklığı riski fazladır.

5. Yüksek Tansiyon (Hipertansiyon) Hastaları

Sürekli yüksek tansiyon, damar çeperine zarar vererek aterosklerozu hızlandırır.

6. Diyabet (Şeker Hastalığı) Olanlar

Kontrolsüz yüksek kan şekeri damar yapısını bozar. Diyabet hastalarında ateroskleroz daha erken yaşta ve daha hızlı gelişebilir.

7. Obez Bireyler

Özellikle karın çevresi yağlanması ateroskleroz riskini artıran en önemli faktörlerden biridir.

8. Hareketsiz Yaşam Sürenler

Fiziksel aktivite eksikliği, kolesterol ve kan şekeri kontrolünü zorlaştırarak kalp-damar hastalıklarını tetikler.

9. Stresli Yaşam Sürenler

Kronik stres, kalp atış hızını ve tansiyonu artırarak damarlarda baskı oluşturur ve zamanla zarar verir.

Damar sertliği nasıl teşhis edilir?

Ateroskleroz, yani damar sertliği, çoğu zaman belirti vermeden ilerler. Bu nedenle hastalık genellikle rutin sağlık kontrolleri sırasında ya da bazı şikâyetlere yönelik yapılan testlerle tespit edilir. İşte damar sertliğinin teşhisinde kullanılan başlıca yöntemler:

1. Fizik Muayene

Doktor, kalp ve damar bölgelerini stetoskopla dinleyerek damar daralmasına bağlı “üfürüm” olup olmadığını kontrol eder. Ayrıca nabız kontrolü ve uzuvlar arasında tansiyon farkı da değerlendirilir.

2. Kan Testleri

• Kolesterol düzeyleri: LDL (kötü kolesterol), HDL (iyi kolesterol), trigliserit ve toplam kolesterol seviyesi ölçülür.
• Kan şekeri (glukoz) ve HbA1c: Diyabet riski belirlenir.

3. Elektrokardiyografi (EKG)

Kalbin ritmini ve elektriksel aktivitesini ölçer. Kalp kasına yeterli oksijen ulaşmıyorsa ya da kalp krizi geçiriliyorsa, bu durum EKG’de saptanabilir.

4. Efor Testi (Stres Testi)

Hasta yürüyüş bandında egzersiz yaparken kalp ritmi ve EKG kaydı alınır. Egzersiz sırasında kalp yeterince oksijen alamıyorsa bu testle belirlenebilir.

5. Ekokardiyografi (Kalp Ultrasonu)

Kalbin yapısı, kapakçıkları ve pompalama gücü ultrasonografi ile değerlendirilir.

6. Doppler Ultrasonografi

Boyun, karın ya da bacaklardaki damarlar ultrasonla incelenir. Kan akış hızı ölçülerek damar darlıkları tespit edilir.

7. Anjiyografi (Koroner veya BT Anjiyografi)

Damar içine kontrast madde verilerek damarların röntgen görüntüsü alınır. Kalp damarlarında darlık ya da tıkanıklık varsa net bir şekilde görülür.

8. BT veya MR Anjiyografi

Bilgisayarlı tomografi veya manyetik rezonans yöntemiyle damarlar üç boyutlu görüntülenir. Beyin, böbrek ve bacak damarlarındaki darlıklar için tercih edilir.

Sonuç:

Ateroskleroz tanısı, çeşitli görüntüleme ve laboratuvar testlerinin birlikte değerlendirilmesiyle konur. Risk grubunda olan bireylerin düzenli sağlık kontrolleri yaptırması hayati önem taşır.

Etiketler: damar sertliği tanısı, ateroskleroz teşhisi, kalp hastalığı testleri, anjiyografi, efor testi

Ateroskleroz hastalığı nasıl tedavi edilir?

Ateroskleroz, yani damar sertliği, tamamen ortadan kaldırılamasa da ilerlemesi yavaşlatılabilir ve ciddi komplikasyonların önüne geçilebilir. Tedavi, hastalığın evresine ve kişinin genel sağlık durumuna göre planlanır. İşte aterosklerozun başlıca tedavi yöntemleri:

1. Yaşam Tarzı Değişiklikleri

Tedavinin ilk ve en önemli adımıdır. Bu değişiklikler hem hastalığın ilerlemesini durdurur hem de damar sağlığını korur:

• Sağlıklı beslenme: Sebze, meyve ve tam tahıl ağırlıklı; doymuş yağ ve tuzdan fakir diyet
• Düzenli egzersiz: Haftada en az 150 dakika tempolu yürüyüş veya benzeri aktivite
• Sigaranın bırakılması: Damar sertliği riskini büyük oranda azaltır
• Alkol tüketiminin sınırlandırılması
• Stres yönetimi ve kaliteli uyku

2. İlaç Tedavisi

Doktor tarafından belirlenen ilaçlar, damar sağlığını korumak ve riski azaltmak için düzenli kullanılmalıdır:

• Kolesterol düşürücüler (statinler): LDL kolesterol seviyesini azaltır
• Tansiyon ilaçları: Hipertansiyonu kontrol altına alır
• Kan sulandırıcı ilaçlar (antiplatelet): Aspirin gibi ilaçlarla pıhtılaşma riski azaltılır
• Şeker düzenleyici ilaçlar: Diyabet varsa kullanılır

3. Cerrahi Girişimler

İleri düzey damar tıkanıklığı veya ilaç tedavisine yanıt alınamayan durumlarda uygulanır:

• Anjiyoplasti ve stent uygulaması: Tıkalı damara balon ve stent yerleştirilerek damar açılır
• Bypass ameliyatı: Tıkalı damarın çevresine yeni damar yolu oluşturulur
• Endarterektomi: Tıkanmış damarın iç yüzeyindeki plak cerrahi olarak çıkarılır

Sonuç:

Aterosklerozun tedavisinde erken teşhis çok önemlidir. Sağlıklı yaşam alışkanlıkları, uygun ilaç tedavisi ve gerektiğinde cerrahi müdahale ile hastalığın kontrol altına alınması mümkündür.

Etiketler: ateroskleroz tedavisi, damar sertliği nasıl geçer, kalp damar hastalığı, stent, bypass, kolesterol ilaçları

Aterosklerozla ilgili en çok merak edilen sorular

1. Ateroskleroz tamamen iyileşir mi?

Hayır. Ateroskleroz tamamen iyileşmez. Ancak erken teşhisle hastalığın ilerlemesi durdurulabilir ve ciddi komplikasyonlar önlenebilir.

2. Ateroskleroz ölümcül müdür?

Evet, olabilir. Tedavi edilmediğinde kalp krizi, felç (inme) gibi hayati riskler oluşturabilir.

3. Genç yaşta ateroskleroz görülür mü?

Evet. Genetik yatkınlık, kötü beslenme, obezite ve sigara kullanımı nedeniyle gençlerde de görülebilir.

4. Aterosklerozu önlemek mümkün mü?

Evet. Düzenli egzersiz, sağlıklı beslenme, sigaradan uzak durmak ve stres yönetimi ile önlenebilir.

5. Ateroskleroz sadece kalp damarlarını mı etkiler?

Hayır. Beyin, bacak, böbrek ve diğer organlardaki damarları da etkileyebilir.

6. Kolesterolü normal olan kişilerde de ateroskleroz olur mu?

Evet. Kolesterol normal olsa bile hipertansiyon, diyabet, genetik yatkınlık gibi diğer risk faktörleri varsa ateroskleroz gelişebilir.

7. Aterosklerozun belirtileri nelerdir?

Göğüs ağrısı, bacaklarda yürüme ile artan ağrı, baş dönmesi, nefes darlığı, yorgunluk ve felç gibi belirtiler görülebilir.

8. Ateroskleroz ne zaman fark edilir?

Genellikle damarlar ciddi oranda (%70 ve üzeri) tıkanmadan belirti vermez. Bu nedenle düzenli sağlık kontrolleri çok önemlidir.

Yasal Uyarı:

Bu içerik yalnızca bilgilendirme amaçlıdır. Bu yazı, Ateroskleroz (Damar sertliği) hakkında genel bilgilendirme amacıyla hazırlanmıştır. İçeriğimizde yer alan bilgiler tıbbi bir teşhis, tedavi veya uzman görüşü yerine geçmez. Sağlık durumunuzla ilgili en doğru ve güncel bilgiyi almak için mutlaka bir doktora danışmalısınız. Yanlış anlaşılmalardan doğabilecek herhangi bir sorumluluk tarafımıza ait değildir.