Atopik dermatit (egzama), çoğunlukla çocuklukta başlayan, deri bariyeri bozukluğu ve iltihabi bağışıklık yanıtı ile seyreden kronik, tekrarlayıcı bir cilt hastalığıdır. En temel özelliği yoğun kaşıntı ve kuru, kızarık, pullanan döküntülerdir. Alevlenme–sakin dönemler halinde ilerler ve alerjik rinit/astım gibi durumlarla birlikte görülebilir (atopik yürüyüş).

İÇİNDEKİLER

• Atopik Dermatit Nedir?
• Atopik Dermatit Belirtileri Nelerdir?
• Atopik Dermatit Neden Olur?
• Atopik Dermatite Neden Olan Faktörler Nelerdir?
• Atopik Dermatite Ne İyi Gelir?
• Atopik Dermatit Tedavisi Nasıldır?
• Atopik Dermatit Hakkında Sık Sorulan Sorular

Atopik Dermatit Nedir?

Atopik dermatit, halk arasında “egzama” olarak bilinen; ciltte kuruluk, kaşıntı, kızarıklık ve dönemsel alevlenmelerle seyreden kronik bir iltihabi deri hastalığıdır. Bulaşıcı değildir; çocuklukta sık görülse de her yaşta ortaya çıkabilir.

Atopik Dermatit Belirtileri Nelerdir?

Atopik dermatit, cildin kronik ve tekrarlayıcı iltihabi bir hastalığıdır. En belirgin özelliği şiddetli kaşıntıdır. Belirtiler yaşa, mevsime ve tetikleyicilere göre alevlenip yatışabilir.

En Sık Görülen Belirtiler

• Yoğun kaşıntı: Geceleri artabilir; uykusuzluk ve huzursuzluğa yol açar.
• Kızarıklık ve iltihaplı döküntüler: Plak veya yama şeklinde.
• Kuruluk ve pullanma: Cilt bariyerinin zayıflığına bağlıdır.
• Kabarcıklar (veziküller) ve sızıntı: Alevlenmede görülür; kuruyunca kabuklanır.
• Cilt kalınlaşması (likenifikasyon): Uzun süreli kaşıma sonucu deride kalın, çizgili görünüm.
• Cilt renginde değişiklik: Alevlenme sonrası koyulaşma (hiperpigmentasyon) veya açılma (hipopigmentasyon) alanları.
• Çatlaklar ve ağrı: Özellikle ellerde ve parmak aralarında.

Vücutta Yerleşim Bölgeleri (Yaşa Göre)

• Bebekler: Yüz ve yanaklar, saçlı deri, gövde; bez bölgesi genelde korunur.
• Çocuklar: Dirsek içleri, diz arkaları, el-ayak bilekleri, boyun.
• Erişkinler: Boyun, el ve parmaklar, göz çevresi, üst gövde ve kıvrım bölgeleri.

Eşlik Eden Durumlar

• Cilt enfeksiyonları: Kaşıma sonrası bakteri (sarı kabuk), mantar veya virüs (herpes) enfeksiyonları.
• Uyku sorunları ve yorgunluk: Kaşıntıya bağlı.
• Diğer atopik hastalıklar: Alerjik rinit, astım ile birliktelik görülebilir.

Tetikleyiciler (Sık Bildirilen)

• Sert sabun/deterjan, parfümlü ürünler
• Yün ve kaba kumaşlar, terleme
• Soğuk/kuru hava, ani ısı değişimleri
• Stres, uykusuzluk
• Kişiye özel alerjen/gıdalar (hekimce doğrulanmalı)

Ne Zaman Doktora Başvurmalı?

• Ev bakımı ve nemlendirme ile düzelmeyen şiddetli kaşıntı ve kızarıklık
• Sarı kabuk, irin, kötü koku, ateş gibi enfeksiyon bulguları
• Göz çevresinde belirgin tutulum, yaygın alevlenme veya gündelik yaşamı etkileyen durumlar

Atopik Dermatit Neden Olur?

Atopik dermatit, tek bir nedenden değil; genetik yatkınlık, cilt bariyerinde zayıflık, bağışıklık sistemi düzensizliği ve çevresel tetikleyicilerin bir araya gelmesiyle ortaya çıkan kronik bir cilt hastalığıdır. Bulaşıcı değildir.

1) Genetik Yatkınlık

• Ailede egzama, astım veya alerjik rinit öyküsü riski artırır.
• Filaggrin gibi cilt bariyer proteinlerinde genetik değişiklikler, derinin su tutma kapasitesini düşürür.
• Bu zemin, cildi tahrişe ve alerjenlere daha açık hale getirir.

2) Cilt Bariyerinin Zayıflığı

• Sağlam bariyer; su kaybını önler, mikroplara ve irritanlara karşı korur.
• Atopik ciltte bariyer kolay kurur ve çatlar → transepidermal su kaybı artar.
• Sonuç: Alerjenler ve mikroorganizmalar daha rahat içeri girerek iltihabı tetikler.

3) Bağışıklık Sisteminde Düzensizlik

• Erken dönemde Th2 ağırlıklı yanıt; IL-4/IL-13 gibi sitokinlerin artışı.
• Bu süreç kaşıntı, kızarıklık ve alevlenmelere yol açar.
• Uzun sürerse cilt kalınlaşması (likenifikasyon) gelişebilir.

4) Mikrobiyom Dengesizliği

• Ciltteki yararlı bakteri dengesi bozulabilir.
• Staphylococcus aureus gibi bakterilerin artışı iltihabı şiddetlendirebilir ve enfeksiyon riskini yükseltir.

5) Çevresel ve Yaşam Tarzı Tetikleyicileri

• İrritanlar: Sert sabun/deterjan, parfümlü ürünler, kimyasallar.
• Kumaşlar: Yün ve kaba/sentetik dokular.
• İklim: Soğuk-kuru hava, ani ısı değişimleri; aşırı terleme.
• Stres ve uykusuzluk alevlenmeyi artırabilir.
• Alerjenler: Polen, toz akarları, hayvan epitelleri.

6) Beslenme ve Gıda Alerjileri (Özellikle Çocuklarda)

• Herkes için genel yasak yoktur; ancak bazı çocuklarda süt, yumurta, fındık, buğday gibi gıdalar alevlenmeyi tetikleyebilir.
• Eliminasyon diyeti ancak hekim doğrulaması (test ve denetimli izlem) ile düşünülmelidir.

Atopik Yürüyüş (Atopic March)

• Bebeklikte başlayan cilt bulgularına zamanla alerjik rinit ve astım eşlik edebilir.
• Erken ve düzenli cilt bariyeri bakımı bu sürecin şiddetini azaltmaya yardımcı olabilir.

Atopik Dermatite Neden Olan Faktörler Nelerdir?

Atopik dermatit, tek bir nedene bağlı olarak ortaya çıkmaz. Hastalığın gelişiminde genetik, bağışıklık sistemi, cilt bariyerindeki bozukluklar ve çevresel faktörler rol oynar. Bu faktörlerin birleşimi hastalığın şiddetini ve seyrini belirler.

1) Genetik Yatkınlık

• Ailede egzama, astım veya alerjik rinit öyküsü olması riski artırır.
• Cilt bariyerini güçlendiren filaggrin proteininin eksikliği, deriyi daha hassas hale getirir.

2) Cilt Bariyerinin Zayıflığı

• Normalde cilt, su kaybını önleyen ve mikroplara karşı koruyan bir koruyucu bariyer işlevi görür.
• Atopik dermatitte bu bariyer bozulur; cilt kolay kurur ve tahriş olur.
• Bunun sonucunda alerjenler ve mikroorganizmalar kolayca cilde girer.

3) Bağışıklık Sistemi Düzensizliği

• Bağışıklık sistemi, zararsız maddelere karşı aşırı tepki verir.
• Bu durum ciltte iltihap, kızarıklık ve kaşıntıya yol açar.

4) Çevresel Faktörler

• Alerjenler: Polen, ev tozu akarları, hayvan tüyü.
• Tahriş ediciler: Sabun, deterjan, kimyasal temizlik ürünleri.
• İklim: Soğuk ve kuru hava, ani ısı değişiklikleri, aşırı nem.
• Stres: Alevlenmeleri tetikleyebilir.

5) Diğer Tetikleyici Faktörler

• Besinler: Özellikle çocuklarda süt, yumurta, fındık, buğday gibi gıdalar.
• Terleme ve sık banyo yapma: Cildin daha da kurumasına yol açar.
• Kumaşlar: Yünlü veya sentetik giysiler tahrişi artırabilir.

Atopik Dermatite Ne İyi Gelir?

Atopik dermatit, tamamen iyileştirilemese de uygun bakım ve tedaviyle kontrol altına alınabilir. Düzenli cilt bakımı, tetikleyicilerden kaçınma ve gerektiğinde ilaç tedavisi ile hastalığın belirtileri azaltılabilir.

1) Düzenli Nemlendirme

• Cildin her gün nemlendirilmesi en önemli adımdır.
• Banyo sonrası ilk 3-5 dakika içinde yoğun nemlendirici krem uygulanmalıdır.
• Parfümsüz, hipoalerjenik ve yoğun kıvamlı ürünler tercih edilmelidir.

2) Banyo ve Cilt Temizliği

• Ilık su ile 5-10 dakikalık kısa duşlar yapılmalıdır.
• Sert sabunlardan kaçınılmalı, nazik ve sabunsuz temizleyiciler tercih edilmelidir.
• Banyo sonrası cilt ovulmadan, nazikçe kurulanmalı ve hemen nemlendirilmelidir.

3) Tetikleyicilerden Kaçınma

• Deterjan, sabun, parfüm ve kimyasal ürünler ile temastan uzak durulmalıdır.
• Yünlü ve sentetik giysiler yerine pamuklu kıyafetler tercih edilmelidir.
• Stres ve uykusuzluk alevlenmeyi artırabileceği için düzenli uykuya özen gösterilmelidir.
• Aşırı sıcak ve soğuktan korunmak önemlidir.

4) İlaç ve Tedavi Yöntemleri (Hekim Kontrolünde)

• Kortizonlu kremler: Alevlenme dönemlerinde kısa süreli kullanılır.
• Kortizonsuz bağışıklık düzenleyici kremler (takrolimus, pimekrolimus) özellikle yüz ve kıvrım bölgelerinde tercih edilir.
• Antihistaminikler: Kaşıntıyı azaltmak için kullanılabilir.
• Antibiyotik veya antiviral ilaçlar: Enfeksiyon geliştiğinde gerekebilir.
• Fototerapi veya biyolojik tedaviler: Şiddetli vakalarda dermatolog tarafından uygulanabilir.

5) Günlük Yaşamda Faydalı Alışkanlıklar

• Tırnaklar kısa tutulmalı, küçük çocuklarda kaşımayı azaltmak için pamuk eldiven kullanılabilir.
• Terleme sonrası mutlaka duş alıp cilt nemlendirilmelidir.
• Beslenmede yalnızca hekim tarafından belirlenmiş alerjen gıdalar kısıtlanmalıdır.
• Bol su içmek ve dengeli beslenmek cilt sağlığını destekler.

Atopik Dermatit Tedavisi Nasıldır?

Atopik Dermatit Tedavisi Nasıldır?

Atopik dermatit tedavisinde amaç; hastalığı tamamen ortadan kaldırmak değil, belirtileri kontrol altına almak, alevlenmeleri azaltmak ve yaşam kalitesini artırmaktır. Tedavi kişiye ve hastalığın şiddetine göre değişir.

1) Temel Cilt Bakımı

• Düzenli nemlendirme: Cilt bariyerini güçlendirmek için günde birkaç kez nemlendirici uygulanmalıdır.
• Ilık ve kısa duş: 5-10 dakika süren, parfümsüz ve sabunsuz temizleyicilerle yapılan banyo tercih edilmelidir.
• Tetikleyicilerden kaçınma: Yünlü kıyafetler, deterjanlar, kimyasal ürünler ve alerjenlerden uzak durulmalıdır.

2) İlaç Tedavileri

Topikal (Cilde Uygulanan) Tedaviler

• Kortizonlu kremler: Alevlenme dönemlerinde kısa süreli kullanılır.
• Kortizonsuz bağışıklık düzenleyici kremler: Takrolimus ve pimekrolimus özellikle yüz ve hassas bölgelerde tercih edilir.
• Antibiyotikli kremler: Cilt enfeksiyonu varsa kullanılabilir.

Ağızdan veya Enjeksiyonla Uygulanan Tedaviler

• Antihistaminikler: Kaşıntıyı hafifletmek için.
• Antibiyotikler/antiviraller: Enfeksiyon geliştiğinde.
• Sistemik kortikosteroidler: Çok şiddetli alevlenmelerde kısa süreli.
• İmmün modülatör ilaçlar: Siklosporin, metotreksat, azatiyoprin gibi ilaçlar hekim kontrolünde.
• Biyolojik tedaviler: Dupilumab gibi modern ilaçlar orta-şiddetli atopik dermatitte kullanılabilir.

3) Fototerapi (Işık Tedavisi)

• NB-UVB fototerapi, orta-şiddetli vakalarda etkili bir tedavi seçeneğidir.
• Uzman hekim gözetiminde uygulanır.

4) Günlük Hayatta Dikkat Edilmesi Gerekenler

• Tırnaklar kısa tutulmalı, küçük çocuklarda kaşıma kontrolü için pamuk eldiven kullanılabilir.
• Stres, uykusuzluk ve iklim değişiklikleri alevlenmeyi tetikleyebilir; düzenli yaşam önemlidir.
• Bol sıvı tüketmek ve dengeli beslenmek cilt sağlığını destekler.

5) Çocuklarda Tedavi

• Anne sütü ile besleme teşvik edilir.
• Banyo sonrası düzenli nemlendirme çok önemlidir.
• Hekim kontrolü olmadan ilaç kullanılmamalıdır.

Atopik Dermatit Hakkında Sık Sorulan Sorular

Atopik dermatit, en sık görülen kronik cilt hastalıklarından biridir. Hastalar ve yakınları bu hastalıkla ilgili pek çok soru yöneltmektedir. İşte en sık sorulan sorular ve yanıtları:

Atopik dermatit nedir?

Atopik dermatit, halk arasında egzama olarak bilinen, ciltte kuruluk, kaşıntı, kızarıklık ve zaman zaman kabarcıklarla seyreden kronik bir deri hastalığıdır.

Atopik dermatit bulaşıcı mıdır?

Hayır. Atopik dermatit bulaşıcı değildir. Genetik, bağışıklık sistemi ve çevresel faktörlerin etkisiyle ortaya çıkar.

Hangi yaşlarda görülür?

Genellikle bebeklik ve çocukluk çağında başlar. Ancak ergenlik ve erişkinlikte de görülebilir.

Belirtileri nelerdir?

• Yoğun kaşıntı
• Kızarıklık, kuruluk ve pullanma
• Kabarcıklar ve kabuklanma
• Ciltte kalınlaşma (uzun süreli kaşıma sonrası)

Tetikleyiciler nelerdir?

Soğuk ve kuru hava, deterjan, sabun, yünlü giysiler, stres, alerjenler ve bazı gıdalar hastalığı alevlendirebilir.

Atopik dermatit tamamen geçer mi?

Çocukluk döneminde başlayan atopik dermatit bazı kişilerde yaş ilerledikçe hafifleyebilir veya kaybolabilir. Ancak erişkinlerde genellikle kontrol altına alınır, tamamen kaybolmayabilir.

Hangi bölgelere yerleşir?

• Bebeklerde: Yüz, yanaklar, saçlı deri, gövde.
• Çocuklarda: Dirsek içleri, diz arkaları, bilekler.
• Erişkinlerde: Boyun, el, yüz ve göz çevresi.

Beslenme atopik dermatiti etkiler mi?

Herkes için geçerli bir diyet kısıtlaması yoktur. Ancak süt, yumurta, fındık, buğday gibi bazı gıdalar özellikle çocuklarda alevlenmeyi tetikleyebilir. Diyet değişiklikleri mutlaka hekim kontrolünde yapılmalıdır.

Atopik dermatitte hangi tedaviler uygulanır?

• Düzenli nemlendirici kullanımı
• Tetikleyicilerden kaçınma
• Kortizonlu veya kortizonsuz kremler (hekim önerisiyle)
• Şiddetli olgularda fototerapi veya biyolojik tedaviler

Çocuklarda nasıl yönetilir?

Bebek ve çocuklarda anne sütü ile besleme teşvik edilmeli, düzenli nemlendirici kullanılmalı ve kaşıntıya karşı önlem alınmalıdır. İlaç tedavisi mutlaka dermatolog gözetiminde yapılmalıdır.

Bu içerik yalnızca bilgilendirme amaçlıdır. Bu yazı, Atopik Dermatit hakkında genel bilgilendirme amacıyla hazırlanmıştır. İçeriğimizde yer alan bilgiler tıbbi bir teşhis, tedavi veya uzman görüşü yerine geçmez. Sağlık durumunuzla ilgili en doğru ve güncel bilgiyi almak için mutlaka bir doktora danışmalısınız. Yanlış anlaşılmalardan doğabilecek herhangi bir sorumluluk tarafımıza ait değildir.