Spastisite Nedir? Belirtileri ve Tedavi Yöntemleri

Spastisite, kasların istemsiz olarak kasılı kalması ve gevşeyememesi durumudur. Genellikle beyin veya omurilikte meydana gelen sinir sistemi hasarına bağlı olarak ortaya çıkar. Bu durum kaslarda sertlik, hareket kısıtlılığı ve ağrıya neden olabilir. Spastisite, çoğunlukla serebral palsi, inme (felç), multipl skleroz (MS), travmatik beyin yaralanması veya omurilik zedelenmeleri gibi nörolojik hastalıkların bir sonucudur.

Hastalığın şiddeti kişiden kişiye değişir. Bazı kişilerde sadece hafif kas sertliği görülürken, bazı hastalarda kas hareketleri tamamen kontrol edilemez hale gelebilir. Erken tanı ve uygun tedavi yöntemleriyle spastisite yönetilebilir ve yaşam kalitesi önemli ölçüde artırılabilir.

Bu yazıda, spastisitenin ne olduğu, belirtileri, nedenleri ve güncel tedavi yöntemleri hakkında kapsamlı bilgiler bulabilirsiniz.

İÇİNDEKİLER

• Spastisite nedir?
• Spastisite neden olur?
• Spastisite hangi hastalıklarda görülür?
• Spastisite belirtileri nelerdir?
• Spastisite kendiliğinden geçer mi?
• Spastisite tedavi edilebilir mi?
• Spastisiteyi hangi durumlar artırır?
• Spastisite kimlerde görülür?
• Spastisite için hangi doktora gidilir?
• Spastisite tamamen iyileşir mi?
• Spastisite Hakkında Sıkça sorulan Sorular

Spastisite nedir?

Spastisite, kasların istemsiz bir şekilde sürekli kasılı kalması ve gevşeyememesi durumudur. Bu durum, genellikle beyin veya omurilikteki sinir yollarında meydana gelen hasar sonucunda ortaya çıkar. Kasların aşırı kasılması, sertlik, hareket kısıtlılığı ve bazen ağrıya yol açabilir.

Spastisite, sinir sisteminin kas hareketlerini kontrol eden bölümlerinde (örneğin motor sinirlerde) meydana gelen bozulma nedeniyle, kaslara sürekli “kasıl” sinyali gönderilmesiyle oluşur. Bu durum genellikle serebral palsi, inme (felç), multipl skleroz (MS), omurilik yaralanmaları veya travmatik beyin hasarları gibi nörolojik rahatsızlıkların bir sonucu olarak gelişir.

Hastalığın şiddeti kişiden kişiye farklılık gösterebilir. Bazı bireylerde yalnızca hafif kas sertliği görülürken, bazılarında günlük hareketleri kısıtlayacak düzeyde ciddi kas kasılmaları oluşabilir.

Spastisite neden olur?

Spastisite, kas hareketlerini kontrol eden sinir yollarında (beyin veya omurilikte) meydana gelen hasar sonucunda ortaya çıkar. Normalde beyin, kaslara hem kasılma hem de gevşeme sinyalleri gönderir. Ancak sinir sisteminde bir bozulma meydana geldiğinde bu denge kaybolur ve kaslar sürekli kasılı halde kalır.

🧠 Başlıca Nedenler

• Beyin Hasarı: Travma, felç (inme) veya oksijen yetersizliği sonucu beyin hücreleri zarar görebilir. Bu durum kasların kontrolünü bozar.
• Omurilik Yaralanmaları: Kaza veya darbe sonucu omurilikteki sinir yollarının zedelenmesi kaslara iletilen sinyalleri etkiler.
• Serebral Palsi: Çocukluk döneminde beyin gelişimi sırasında meydana gelen hasarlar spastisiteye yol açabilir.
• Multipl Skleroz (MS): Sinir liflerini çevreleyen miyelin tabakasının hasar görmesi sonucu kaslarda sertlik ve kasılma oluşabilir.
• İnme (Felç): Beyine giden kan akışının bozulmasıyla sinir hücreleri ölür ve kas kontrolü kaybolur.
• Travmatik Beyin Hasarı: Kafa travmaları, düşme veya trafik kazaları sonrasında kas kontrol bozuklukları ortaya çıkabilir.
• Amiyotrofik Lateral Skleroz (ALS): Sinir hücrelerinin ilerleyici tahribatı kaslarda sertlik ve kasılmalara yol açabilir.

⚡ Tetikleyici Faktörler

• Stres, yorgunluk ve soğuk hava
• Enfeksiyon veya ateşli hastalıklar
• Kas ve eklem iltihapları
• Uzun süreli hareketsizlik

Spastisite hangi hastalıklarda görülür?

Spastisite, genellikle merkezi sinir sisteminde (beyin veya omurilikte) meydana gelen hasarlara bağlı olarak ortaya çıkar. Bu durum, sinirlerin kaslara giden sinyalleri düzgün iletememesi sonucu kasların sürekli kasılı kalmasına neden olur. Spastisite birçok nörolojik hastalığın belirtisi olarak görülebilir.

🧠 Spastisitenin Görüldüğü Başlıca Hastalıklar

• Serebral Palsi (CP): Çocukluk döneminde beyin gelişimi sırasında meydana gelen hasar nedeniyle kas kontrolü bozulur. Spastisite, serebral palsinin en yaygın belirtilerinden biridir.
• İnme (Felç): Beyindeki kan akışının kesilmesi sonucu sinir hücreleri zarar görür. Bu durum kaslarda sertlik, kasılma ve hareket kısıtlılığına yol açar.
• Multipl Skleroz (MS): Bağışıklık sisteminin sinir liflerinin çevresindeki miyelin tabakasına zarar vermesi sonucu kaslarda sertlik ve spazmlar gelişebilir.
• Omurilik Yaralanmaları: Omuriliğin zedelenmesi, kasları kontrol eden sinir yollarını etkileyerek spastisiteye neden olabilir.
• Travmatik Beyin Hasarı: Kaza, düşme veya darbe sonucu oluşan beyin hasarları kas kasılmalarına ve hareket kısıtlılığına yol açabilir.
• Amiyotrofik Lateral Skleroz (ALS): Motor nöronların tahrip olmasıyla kas kontrolü kaybolur ve spastik kasılmalar görülebilir.
• Parkinson Hastalığı: Kas sertliği (rijidite) ve spastisite benzeri hareket kısıtlılıkları bu hastalıkta da sıkça ortaya çıkar.

👶 Çocuklarda Görüldüğü Durumlar

• Doğum sırasında oksijen eksikliği (hipoksi)
• Prematüre doğum (erken doğum)
• Beyin kanaması veya enfeksiyonlar (menenjit, ensefalit)

🧩 Erişkinlerde Görüldüğü Durumlar

• Beyin damar hastalıkları (inme, anevrizma)
• Omurilik tümörleri veya iltihapları
• Nörodejeneratif hastalıklar (MS, ALS, Parkinson)

Spastisite belirtileri nelerdir?

Spastisite belirtileri, sinir sistemi hasarının derecesine ve etkilenen kas gruplarına göre farklılık gösterebilir. Temel olarak, kaslarda sürekli gerginlik ve sertlik hissi vardır. Bu durum, hareket kabiliyetinin azalmasına ve ağrılı kas kasılmalarına yol açar.

💪 En Yaygın Spastisite Belirtileri

• Kas Sertliği: Kaslar sürekli kasılı halde kalır ve gevşemekte zorlanır.
• İstemsiz Kas Kasılmaları (Spazmlar): Kaslar aniden ve kontrolsüz şekilde kasılır.
• Hareket Kısıtlılığı: Eklem hareketleri zorlaşır, yürüme veya el hareketleri kısıtlanabilir.
• Kas Ağrısı: Uzun süreli kas kasılmaları nedeniyle ağrı ve hassasiyet oluşur.
• Kaslarda Sert Duruş (Ton Artışı): Kas tonusu artar, özellikle bacaklar ve kollar gergin hale gelir.
• Reflekslerde Artış: Kas refleksleri normalden daha güçlü olur (hiperrefleksi).
• Kas Dengesizliği: Bir grup kas sürekli kasılıyken karşıt kas grubu gevşeyemez.
• Yürüme Bozukluğu: Adımlar sert, kısıtlı veya dengesiz hale gelir (örneğin makas yürüyüşü).

🧠 Eşlik Edebilen Diğer Belirtiler

• Kas krampları ve titremeler
• Eklem deformiteleri (özellikle uzun süreli vakalarda)
• Kas hacminde azalma (atrofi)
• Kas sertliğine bağlı uyku bozuklukları
• Günlük aktivitelerde zorluk (giyinme, yürüme, yazı yazma vb.)

📍 Belirtilerin Görüldüğü Bölgeler

• Bacaklarda: Kas sertliği, bacakların istemsiz olarak çaprazlanması veya düz kalması
• Kollarda: Dirsek ve el bileklerinin sürekli bükülü kalması
• Boyun ve sırt kaslarında: Sertlik ve ağrı hissi

Spastisite kendiliğinden geçer mi?

Spastisite genellikle kendiliğinden geçen bir durum değildir. Çünkü bu durumun temelinde beyin veya omurilikteki sinir sistemi hasarı yatar. Hasar görmüş sinir hücreleri kendini tamamen onaramadığı için spastisite kalıcı olabilir veya zamanla artabilir. Ancak uygun tedavi, egzersiz ve ilaç desteğiyle kontrol altına alınabilir.

🧬 Neden Kendiliğinden Geçmez?

• Spastisite bir kas hastalığı değil, sinir sistemi hasarının sonucudur.
• Sinir dokusu kendini sınırlı düzeyde onarabilir, bu yüzden altta yatan neden tedavi edilmeden spastisite gerilemez.
• Uygun fizik tedavi uygulanmadığında kaslar zamanla daha da sertleşir.

💪 Spastisite Nasıl Hafifletilebilir?

• Fizik tedavi ve germe egzersizleriyle kas elastikiyeti artırılabilir.
• Kas gevşetici ilaçlar ve botulinum toksin (botoks) enjeksiyonları kas sertliğini azaltabilir.
• Ortez (destekleyici cihazlar) ve ortezli egzersizlerle kas kontrolü desteklenebilir.
• Şiddetli durumlarda cerrahi girişimler (örneğin selektif dorsal rizotomi) uygulanabilir.

⏳ İyileşme Olasılığı Ne Kadardır?

• Spastisiteyi tamamen ortadan kaldırmak çoğu zaman mümkün olmasa da, doğru tedaviyle belirtiler büyük ölçüde azaltılabilir.
• Bazı hafif vakalarda düzenli egzersiz ve rehabilitasyonla kas kontrolü belirgin şekilde iyileşebilir.

Spastisite tedavi edilebilir mi?

Evet, spastisite tedavi edilebilir ancak tamamen ortadan kaldırılması her zaman mümkün olmayabilir. Tedaviyle amaç; kas sertliğini azaltmak, ağrıyı hafifletmek, hareket kabiliyetini artırmak ve yaşam kalitesini yükseltmektir. Erken dönemde başlanan tedavi, kalıcı kas ve eklem deformasyonlarını önlemek açısından büyük önem taşır.

💊 1. İlaç Tedavisi

• Kas gevşetici ilaçlar: Kas sertliğini azaltmak için kullanılır. En yaygın ilaçlar arasında baklofen, diazepam, tizanidin ve dantrolen bulunur.
• Botulinum toksin (Botoks) enjeksiyonu: Belirli kaslara uygulanan enjeksiyonlar geçici olarak kas kasılmasını azaltır. Etkisi genellikle 3–6 ay sürer.
• İntratekal baklofen pompası: Şiddetli spastisite vakalarında ilaç doğrudan omurilik çevresine verilerek etkili bir gevşeme sağlanır.

🏃‍♀️ 2. Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon

• Kasların esnekliğini artırmak için germe ve esneme egzersizleri uygulanır.
• Fizyoterapist eşliğinde düzenli egzersizler kas kontrolünü geliştirir ve eklem sertliğini önler.
• Yürüyüş, denge ve postür egzersizleriyle kas koordinasyonu artırılır.

🦵 3. Ortez ve Destekleyici Cihazlar

• Spastisite nedeniyle zor hareket eden eklemleri desteklemek için ortez veya splint adı verilen cihazlar kullanılabilir.
• Bu cihazlar kas dengesini sağlar ve yanlış duruşu önler.

🧠 4. Cerrahi Tedavi Seçenekleri

• Selektif Dorsal Rizotomi (SDR): Omurilikteki aşırı kasılma sinyali gönderen sinirlerin bir kısmı kesilerek kas sertliği azaltılır.
• Tendon gevşetme veya kas uzatma ameliyatları: Uzun süredir spastik kasları gevşetmek için uygulanabilir.

⚕️ 5. Multidisipliner Yaklaşım

• Spastisite tedavisi genellikle bir ekip çalışması gerektirir.
• Fizyoterapist, nörolog, ortopedist ve fiziksel tıp uzmanı birlikte planlama yapar.
• Psikolojik destek de tedavinin başarısını artırabilir.

Sonuç olarak: Spastisite tamamen ortadan kalkmayabilir, ancak ilaç, fizik tedavi, botoks enjeksiyonları ve cerrahi yöntemlerle etkili şekilde kontrol altına alınabilir. Düzenli tedaviyle hastalar günlük yaşamda daha rahat hareket edebilir ve bağımsızlıklarını koruyabilir.

Spastisiteyi hangi durumlar artırır?

Spastisite bazı dış etkenler ve vücuttaki fizyolojik değişikliklerle daha da kötüleşebilir. Bu durumlarda kas sertliği, kasılma sıklığı ve ağrı artabilir. Spastisitenin kontrolü için bu tetikleyici faktörlerin tanınması ve önlenmesi büyük önem taşır.

⚡ Spastisiteyi Artıran Başlıca Durumlar

• Yorgunluk: Uzun süreli fiziksel veya zihinsel yorgunluk kasların gevşemesini zorlaştırır.
• Stres ve Anksiyete: Sinir sisteminin aşırı uyarılması spastik kasılmaları tetikleyebilir.
• Enfeksiyonlar: Özellikle idrar yolu ve solunum yolu enfeksiyonları spastisiteyi belirgin şekilde artırabilir.
• Soğuk Hava: Düşük sıcaklık kas tonusunu artırarak kas sertliğini kötüleştirir.
• Ağrı ve Tahriş: Deride tahriş, yara veya basınç yaraları (yatak yarası) kas kasılmalarını şiddetlendirebilir.
• Kabızlık: Karın içi basıncı artırdığı için kas reflekslerini etkileyebilir.
• Yanlış Duruş veya Hareketsizlik: Uzun süre aynı pozisyonda kalmak kasların gerilmesini ve kasılmaların artmasını tetikler.
• Hızlı ve ani hareketler: Özellikle fizyoterapi sırasında ani germe veya zorlayıcı hareketler kas spazmlarına neden olabilir.
• Uykusuzluk: Dinlenemeyen kaslar daha kolay kasılır ve gevşeyemez.

🧘‍♀️ Spastisiteyi Azaltmak İçin Öneriler

• Düzenli ve kontrollü egzersiz yapmak
• Kas gevşetici ilaçları doktor önerisine göre kullanmak
• Vücut ısısını korumak, özellikle soğuk havada kasları sıcak tutmak
• Stres yönetimi ve rahatlama tekniklerinden faydalanmak
• Bol sıvı tüketmek ve kabızlıktan kaçınmak

Spastisite kimlerde görülür?

Spastisite, genellikle beyin veya omurilikteki sinir yollarında hasar meydana gelen kişilerde görülür. Bu durum doğuştan (konjenital) olabileceği gibi, yaşamın ilerleyen dönemlerinde bir hastalık, kaza veya travma sonucu da ortaya çıkabilir. Spastisite, hem çocuklarda hem de yetişkinlerde görülebilen bir nörolojik belirtidir.

👶 Çocuklarda Spastisite

• Serebral Palsi (CP): Spastisitenin en sık görüldüğü durumdur. Doğum öncesi, sırası veya sonrasında beyin gelişimini etkileyen bir hasar sonucu ortaya çıkar.
• Prematüre (erken) doğan bebeklerde: Beyin gelişimi tam olarak tamamlanmadığı için sinir yolları hasar görebilir.
• Doğumda oksijen eksikliği (hipoksi): Beyin oksijensiz kaldığında kas kontrol merkezleri etkilenir ve spastisite gelişebilir.
• Meninks (beyin zarı) enfeksiyonları: Menenjit veya ensefalit gibi hastalıklar da spastik kasılmalara yol açabilir.

🧠 Yetişkinlerde Spastisite

• İnme (felç): Beyinde kan akışının bozulması sonucu sinir hücreleri ölür ve kas kontrolü kaybolur.
• Multipl Skleroz (MS): Sinir liflerinin çevresindeki miyelin tabakasının hasar görmesi sonucu kaslarda sertlik ve kasılma oluşur.
• Omurilik Yaralanmaları: Kaza veya travmalar sonucu omurilikteki sinir yolları zarar görür.
• Travmatik Beyin Hasarı: Kafa darbeleri, düşme veya trafik kazaları sonrası ortaya çıkabilir.
• Amiyotrofik Lateral Skleroz (ALS): Motor nöronların ölmesiyle kas kontrolü kaybolur ve spastisite gelişebilir.

🏥 Risk Altındaki Kişiler

• Sinir sistemi hastalığı öyküsü olanlar
• Omurilik veya beyin cerrahisi geçirmiş kişiler
• Uzun süre hareketsiz kalan (örneğin felçli) bireyler
• Yüksek riskli doğum öyküsü olan çocuklar

Spastisite için hangi doktora gidilir?

Spastisite tedavisi, kas sertliğine neden olan altta yatan sinir sistemi hasarının türüne göre planlanır. Bu nedenle doğru uzmanlık alanına başvurmak oldukça önemlidir. Spastisite, tek bir doktor tarafından değil, genellikle birden fazla uzmanın ortak çalışmasıyla değerlendirilir.

⚕️ Başvurulması Gereken Uzmanlık Alanları

• Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon (FTR) Uzmanı: Spastisite tanı ve tedavisinde en yetkili uzmanlardır. Kas sertliği, hareket kısıtlılığı ve rehabilitasyon süreçlerini yönetirler. Fizik tedavi, botoks enjeksiyonu veya ilaç tedavisi planlarlar.
• Nöroloji Uzmanı: Spastisiteye neden olan sinir sistemi hastalıklarını (örneğin felç, MS, ALS) teşhis eder ve uygun ilaç tedavilerini düzenler.
• Ortopedi Uzmanı: Kas ve eklemlerde şekil bozukluğu veya deformite gelişmişse ortopedik değerlendirme gerekebilir. Gerektiğinde cerrahi müdahale planlar.
• Beyin ve Sinir Cerrahisi Uzmanı: Omurilik veya beyin hasarına bağlı spastisite durumlarında cerrahi girişim (örneğin selektif dorsal rizotomi veya pompa yerleştirme) yapabilir.

🏥 Tedavi Sürecinde Rol Alan Diğer Uzmanlar

• Fizyoterapist: Kas gevşetici egzersizler, germe hareketleri ve yürüme terapileri uygular.
• Ortez–Protez Uzmanı: Kas dengesini desteklemek için özel cihazlar (ortezler, ateller) tasarlar.
• Psikolog veya Ergoterapist: Günlük yaşam aktivitelerinde bağımsızlık kazandırmak için destek sağlar.

🩺 İlk Başvuru Önerisi

Spastisite belirtileri fark edildiğinde ilk olarak bir Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon (FTR) uzmanına veya bir Nöroloji doktoruna başvurmak en doğru adım olacaktır. Bu uzmanlar gerekirse diğer branşlarla iş birliği içinde tedavi sürecini yönlendirir.

Spastisite tamamen iyileşir mi?

Spastisite tamamen iyileşmeyebilir, ancak uygun tedavi yöntemleriyle önemli ölçüde kontrol altına alınabilir ve yaşam kalitesi artırılabilir. Çünkü spastisite, genellikle beyin veya omurilikteki kalıcı sinir hasarına bağlı olarak gelişir. Bu hasar tam olarak düzeltilemese de, kas sertliğini ve kasılmaları azaltmak mümkündür.

🧠 Neden Tamamen Geçmeyebilir?

• Spastisitenin nedeni sinir sistemi hasarıdır ve bu doku kendini sınırlı şekilde yenileyebilir.
• Kaslar uzun süre kasılı kaldığında esnekliğini kaybeder ve kalıcı sertlik oluşabilir.
• Altta yatan nörolojik hastalık (örneğin serebral palsi, MS, felç) devam ettiği sürece spastisite tekrarlayabilir.

💪 Tedavi ile Neler Sağlanabilir?

• Kas sertliği ve ağrı büyük oranda azaltılabilir.
• Hareket kabiliyeti ve denge geliştirilebilir.
• Günlük yaşam aktivitelerinde bağımsızlık sağlanabilir.
• Erken müdahale ile kalıcı eklem deformasyonlarının önüne geçilebilir.

⚕️ Kalıcı İyileşme İçin Etkili Yaklaşımlar

• Düzenli fizik tedavi ve germe egzersizleri
• Botulinum toksin (botoks) enjeksiyonları
• Kas gevşetici ilaçlar (örneğin baklofen, tizanidin)
• Ortez ve destekleyici cihaz kullanımı
• Gerekli durumlarda cerrahi tedavi (örneğin selektif dorsal rizotomi)

Spastisite Hakkında Sıkça sorulan Sorular

• Spastisite ne zaman başlar?
  Spastisite genellikle beyin veya omurilikteki hasardan kısa bir süre sonra başlar. Örneğin felç geçiren bir hastada birkaç hafta veya ay içinde gelişebilir.
• Spastisiteyi tamamen önlemek mümkün mü?
  Sinir sistemi hasarı önlenemese bile, erken rehabilitasyon ve egzersizlerle spastisitenin ilerlemesi büyük ölçüde engellenebilir.
• Spastisite ağrı yapar mı?
  Evet. Kasların sürekli kasılı kalması ağrı, yorgunluk ve sertlik hissine yol açabilir.
• Spastisiteyi hafifletmek için egzersiz işe yarar mı?
  Düzenli germe ve esneme egzersizleri kas elastikiyetini artırarak spastisiteyi azaltır. Fizyoterapist kontrolünde yapılması önerilir.
• Spastisite ilerleyici bir hastalık mıdır?
  Spastisite kendi başına ilerleyici değildir, ancak altta yatan sinir sistemi hastalığı (örneğin MS) ilerledikçe belirtiler artabilir.
• Spastisite vücudun tek tarafında mı olur?
  Evet, bazı vakalarda sadece vücudun bir tarafı etkilenir (örneğin inme sonrası). Ancak serebral palsi veya omurilik yaralanmalarında her iki taraf da etkilenebilir.
• Spastisite günlük yaşamı nasıl etkiler?
  Yürüme, oturma, yazı yazma veya giyinme gibi basit hareketler zorlaşabilir. Ayrıca ağrı ve kas sertliği uyku kalitesini de düşürebilir.
• Spastisite çocuklarda geçer mi?
  Çocukluk çağında başlayan spastisite genellikle kalıcıdır, ancak fizik tedavi ve erken müdahale ile kas kontrolü ve hareket kabiliyeti artırılabilir.
• Spastisite psikolojik sorunlara yol açar mı?
  Uzun süreli fiziksel kısıtlılıklar depresyon, kaygı ve özgüven sorunlarına neden olabilir. Bu durumda psikolojik destek önemlidir.
• Spastisite ile distoni arasındaki fark nedir?
  Spastisite kas sertliğiyle seyrederken, distoni kaslarda istemsiz bükülme, dönme ve anormal pozisyonlarla karakterizedir.
• Spastisite tedavisinde botoks güvenli midir?
  Evet. Botulinum toksin (botoks) kas içine enjekte edilerek geçici gevşeme sağlar. Genellikle 3–6 ay etkilidir ve güvenle uygulanabilir.
• Spastisite hamilelikte artar mı?
  Hormonal değişiklikler ve vücut ağırlığındaki artış kas sertliğini etkileyebilir, ancak genellikle fizyoterapiyle kontrol altına alınabilir.
• Spastisite yaşlılarda da görülebilir mi?
  Evet. Özellikle felç (inme) geçiren veya omurilik hasarı yaşayan yaşlı bireylerde sık görülür.
• Spastisiteyi evde nasıl hafifletebilirim?
  Ilık duş almak, hafif masaj, düzenli egzersiz, sıcak tutma ve stres yönetimi spastisiteyi hafifletmeye yardımcı olur.

Yasal Uyarı:

Bu içerik yalnızca bilgilendirme amaçlıdır. Bu yazı, Spastisite hakkında genel bilgilendirme amacıyla hazırlanmıştır. İçeriğimizde yer alan bilgiler tıbbi bir teşhis, tedavi veya uzman görüşü yerine geçmez. Sağlık durumunuzla ilgili en doğru ve güncel bilgiyi almak için mutlaka bir doktora danışmalısınız. Yanlış anlaşılmalardan doğabilecek herhangi bir sorumluluk tarafımıza ait değildir.