Yemek Borusu (Özofagus) Nedir? Belirtileri ve Tedavi Yöntemleri

Yemek borusu, tıbbi adıyla özofagus, ağız ile mide arasında yer alan ve yutulan besinlerin mideye iletilmesini sağlayan kaslı bir tüp yapıdır. Yaklaşık 25 cm uzunluğundaki bu yapı, sindirim sisteminin önemli bir parçasıdır ve düzgün çalışması, hem yutma hem de besin emiliminin ilk basamağı için kritiktir.

Özofagusta meydana gelen hastalıklar; reflü, yutma güçlüğü (disfaji), yemek borusu iltihabı (özofajit), daralma, tümör gibi birçok farklı rahatsızlık şeklinde görülebilir. Bu sorunlar genellikle göğüs ağrısı, yemek yerken takılma hissi, ağıza acı su gelmesi gibi belirtilerle kendini gösterir.

Bu yazıda, yemek borusunun yapısını, görevlerini, sık görülen hastalıklarını, bu hastalıkların belirtilerini ve güncel tedavi yöntemlerini ayrıntılı olarak inceleyeceğiz.

İÇİNDEKİLER

• Yemek Borusu (Özofagus) Kanseri Nedir?
• Yemek borusu kanseri hangi nedenlerle ortaya çıkar?
• Özofagus kanseri evreleri nasıl sınıflandırılır?
• Yemek borusu kanseri kendini nasıl belli eder?
• Yemek borusu kanseri tanısı nasıl konur?
• Özofagus kanseri nasıl tedavi edilir?
• Yemek Borusu Kanseri (Özofagus) Hakkında Sık Sorulan Sorular

Yemek Borusu (Özofagus) Kanseri Nedir?

Yemek borusu kanseri, ağız ve mide arasında yer alan ve yiyeceklerin mideye iletilmesini sağlayan özofagus adlı tüp şeklindeki organın iç yüzeyinde kontrolsüz hücre çoğalmasıyla gelişen kötü huylu tümör hastalığıdır. Genellikle özofagusun iç yüzeyini kaplayan mukozadan başlar ve zamanla derin dokulara, lenf bezlerine ve diğer organlara yayılabilir.

Özofagus Kanseri Türleri:

1. Skuamöz Hücreli Karsinom

• Yemek borusunun üst ve orta kısmında daha sık görülür.
• Sigara ve alkol kullanımı en önemli risk faktörleridir.

2. Adenokarsinom

• Alt özofagusta, mideye yakın bölgede görülür.
• Kronik reflü (GERD) ve Barrett özofagus en önemli nedenleridir.

Nedenleri ve Risk Faktörleri:

• Uzun süreli reflü hastalığı
• Barrett özofagus (öncü lezyon)
• Sigara ve alkol kullanımı
• Aşırı sıcak içecek tüketimi
• Düşük sebze-meyve tüketimi
• Aşırı kilolu olmak (özellikle adenokarsinomda)

Yemek borusu kanseri hangi nedenlerle ortaya çıkar?

Yemek borusu kanseri, tek bir nedene bağlı olarak değil, birden fazla risk faktörünün bir araya gelmesiyle gelişir. Bu faktörler, yemek borusunun iç yüzeyinde hücre hasarına neden olur ve zamanla kansere dönüşebilecek hücresel değişiklikleri tetikler.

Başlıca Nedenler ve Risk Faktörleri:

1. Sigara ve Tütün Ürünleri Kullanımı

• En önemli risk faktörlerinden biridir.
• Skuamöz hücreli kanserle güçlü ilişkilidir.
• Tütün dumanındaki kimyasallar yemek borusu hücrelerine zarar verir.

2. Aşırı Alkol Tüketimi

• Uzun süreli ve yoğun alkol kullanımı, özellikle tütünle birlikte kullanıldığında riski kat kat artırır.
• Hücre hasarını artırarak kansere zemin hazırlar.

3. Kronik Gastroözofageal Reflü (GERD)

• Mide asidinin yemek borusuna uzun süreli teması, Barrett özofagus adı verilen öncü hastalığa yol açabilir.
• Barrett özofagusu olan kişilerde adenokarsinom riski yüksektir.

4. Barrett Özofagus

• Reflüye bağlı olarak özofagusun iç yüzeyindeki hücrelerin değişime uğramasıdır (metaplazi).
• Bu durum, zamanla kansere dönüşebilir.

5. Obezite (Aşırı Kilo)

• Karın içi basıncını artırarak reflüyü kötüleştirir.
• Adenokarsinom riskini artırır.

6. Sıcak Yiyecek ve İçecek Tüketimi

Aşırı sıcak çay, çorba vb. tüketimi yemek borusu hücrelerine zarar vererek uzun vadede kanser riskini artırabilir.

7. Beslenme Eksiklikleri

• Sebze ve meyveden fakir, düşük antioksidan içeren diyetler
• Nitrat ve işlenmiş gıda içeriği yüksek beslenme
• Vitamin A, C, E eksiklikleri

8. Akalazya

Yemek borusunun alt ucunda gevşeme bozukluğu olan bu hastalık, gıda birikmesine ve uzun süreli tahrişe yol açarak kansere zemin hazırlayabilir.

9. Radyasyon Maruziyeti

Göğüs bölgesine geçmişte uygulanan radyoterapi, uzun yıllar sonra özofagus kanseri riskini artırabilir.

10. Genetik Yatkınlık ve Aile Öyküsü

Özofagus kanseri olan birinci derece akrabalarda risk artabilir, ancak genetik etkiler çevresel faktörler kadar belirgin değildir.

Özofagus kanseri evreleri nasıl sınıflandırılır?

Özofagus (yemek borusu) kanseri, tümörün büyüklüğüne, çevre dokuya yayılma durumuna, lenf bezlerine sıçrayıp sıçramadığına ve uzak organlara metastaz yapıp yapmadığına göre evrelendirilir. Bu sınıflandırma, TNM sistemi temel alınarak yapılır:

• T (Tümör): Tümörün yemek borusuna ne kadar yayıldığını belirtir
• N (Nod): Yakın lenf düğümlerine yayılım
• M (Metastaz): Uzak organlara yayılım (akciğer, karaciğer vb.)

Özofagus Kanseri Evreleri:

Evre 0 – Karsinoma in situ

• Kanser hücreleri sadece yüzeysel katmanda (mukozada)
• Derin dokulara geçmemiştir.
• Tamamen çıkarıldığında iyileşme şansı yüksektir.

Evre 1

• Kanser, yemek borusunun iç katmanlarını geçmiştir ama derin dokulara sınırlıdır.
• Lenf bezlerine yayılmamıştır.
• Cerrahi ile tedavi şansı yüksektir.

Evre 2

• Kanser daha derin katmanlara ilerlemiştir ve/veya
• Yakın lenf bezlerine sıçrama başlamıştır.
• Tedavide cerrahi + kemoterapi/radyoterapi kombinasyonu gerekebilir.

Evre 3

• Tümör yemek borusunun tüm katmanlarını aşabilir.
• Birden fazla lenf bezine yayılmış olabilir.
• Komşu yapılara (trakea, aort vb.) invazyon olabilir.
• Cerrahi zor olabilir, genellikle önce kemoradyoterapi uygulanır.

Evre 4

• Kanser uzak organlara (karaciğer, akciğer, kemik vb.) yayılmıştır.
• Küratif tedavi mümkün değildir.
• Amaç yaşam süresini uzatmak ve yaşam kalitesini korumaktır.

Yemek borusu kanseri kendini nasıl belli eder?

Yemek borusu kanseri erken evrede belirti vermeyebilir, bu nedenle genellikle ileri evrede tanı konur. Belirtiler, tümörün yemek borusunda büyümesiyle birlikte yutmayı zorlaştırması ve çevre dokulara baskı yapmasıyla ortaya çıkar.

En Yaygın Belirtiler:

1. Yutma Güçlüğü (Disfaji)

En sık görülen belirtidir.

Başlangıçta katı gıdalarda olur (et, ekmek vs.)

Zamanla sıvı gıdaların bile yutulması zorlaşır.

2.  Yemek Yerken Takılma veya Boğazda Takılma Hissi

Lokmalar yemek borusunda takılıyormuş gibi hissedilir.

Bu durum, tümörün yemek borusunu daraltmasından kaynaklanır.

3.  İstemsiz Kilo Kaybı

Az yemeye bağlı olarak ortaya çıkar.

Aynı zamanda tümör vücudun enerji kullanımını da artırabilir.

4. Göğüs Ağrısı veya Yanma

Yemek sırasında veya sonrasında göğüs kemiği arkasında ağrı veya yanma olabilir.

Reflü ile karıştırılabilir.

5.  Bulantı ve Kusma

İleri evrede yemek borusu tıkandığında gıda mideye ulaşamaz, bu da kusmaya neden olabilir.

6.  Ses Kısıklığı

Tümör ses tellerini kontrol eden sinirlere baskı yaparsa ses kısıklığı oluşabilir.

7. Gece Öksürüğü veya Boğulma

Tümör soluk borusuna yakınsa, gıda kaçaklarıyla birlikte aspirasyon olabilir.

Özellikle yatarken öksürük ve boğulma hissi artar.

8.  Kanlı Kusma veya Siyah Dışkı

Nadiren tümör kanayabilir ve bu kan ya kusma şeklinde (hematemez) ya da siyah dışkı (melena) olarak çıkabilir.

Yemek borusu kanseri tanısı nasıl konur?

Yemek borusu (özofagus) kanseri tanısı, klinik belirtilerin değerlendirilmesi, endoskopik inceleme, biyopsi ve görüntüleme yöntemleri ile konur. Erken teşhis, tedavi başarısını ve yaşam süresini önemli ölçüde artırır.

Tanı Sürecinde İzlenen Adımlar:

1. Hasta Öyküsü ve Fizik Muayene

Yutma güçlüğü, kilo kaybı, göğüs ağrısı gibi şikâyetler sorgulanır.

Fizik muayene çoğu zaman sınırlı bulgu verir ama sistemik zayıflık veya boyun lenf bezlerinde büyüme tespit edilebilir.

2. Endoskopi (Özofagogastroduodenoskopi – ÖGD)

• Tanının altın standardıdır.
• Ağız yoluyla ışıklı, kameralı bir tüp yemek borusuna ilerletilir.
• Yemek borusunun iç yüzeyi doğrudan görüntülenir.
• Şüpheli dokulardan biyopsi alınarak patolojik inceleme yapılır.
• Aynı işlemle Barrett özofagus gibi öncü durumlar da saptanabilir.

3. Biyopsi ve Patolojik İnceleme

• Endoskopide alınan örnek, mikroskop altında incelenir.
• Kanserin tipi (skuamöz hücreli mi, adenokarsinom mu?), derecesi ve hücre yapısı belirlenir.

4. Görüntüleme Yöntemleri (Evreleme ve Yayılımın Değerlendirilmesi)

a. Bilgisayarlı Tomografi (BT)

Göğüs ve karın içindeki lenf nodları ve organlara yayılım araştırılır.

b. Endoskopik Ultrason (EUS)

Tümörün yemek borusu duvarının hangi katmanlarına kadar ilerlediğini ve çevre lenf bezlerine yayılımını daha hassas gösterir.

c. PET-CT (Pozitron Emisyon Tomografisi)

• Uzak organ metastazlarını (karaciğer, akciğer, kemik vb.) saptamada kullanılır.
• Özellikle ameliyat planlamasında önemlidir.

5.  Kan Testleri

• Spesifik bir tümör belirteci yoktur, ama genel sağlık değerlendirmesi yapılır:
• Kan sayımı, karaciğer fonksiyon testleri
• Beslenme durumu değerlendirmesi

Özofagus kanseri nasıl tedavi edilir?

Özofagus (yemek borusu) kanserinin tedavisi; kanserin evresi, türü (skuamöz hücreli mi, adenokarsinom mu?), hastanın yaşı, genel sağlık durumu ve organlara yayılım durumu göz önünde bulundurularak planlanır. Tedavi, genellikle çok disiplinli bir ekip tarafından yürütülür: onkoloji, gastroenteroloji, cerrahi ve radyoloji uzmanları birlikte çalışır.

1. Cerrahi Tedavi (Özofajektomi)

Erken evre hastalarda en etkili tedavi yöntemidir.

• Tümörlü yemek borusu bölümü çıkarılır.
• Midenin üst kısmı veya bağırsaktan alınan parça ile yeniden yapılandırma yapılır.
• Lenf bezleri de genellikle alınır (lenf nodu diseksiyonu).

📌 Evre 0–2 hastalarda genellikle ilk tercihtir.

2. Radyoterapi (Işın Tedavisi)

• Yüksek enerjili ışınlarla kanserli hücrelerin yok edilmesi amaçlanır.
• Cerrahi öncesi küçültme (neoadjuvan) ya da
  Cerrahi sonrası kalıntıları temizleme (adjuvan) amacıyla uygulanabilir.
• İleri evre hastalarda ağrı kontrolü ve yutma güçlüğünü azaltmak için de kullanılır.

3. Kemoterapi (İlaçla Kanser Tedavisi)

• Kanser hücrelerini öldürmeyi amaçlayan sistemik ilaç tedavisidir.
• Radyoterapiyle birlikte eş zamanlı kullanılabilir (kemoradyoterapi).
• Cerrahiye uygun olmayan hastalarda tek başına da uygulanabilir.

📌 Kullanılan ilaçlar: 5-FU, cisplatin, paclitaxel, carboplatin vb.

4. Hedefe Yönelik Tedaviler ve İmmünoterapi

• (İleri evre veya metastatik hastalar için)
• Tümörde belirli moleküler özellikler varsa (HER2 pozitifliği gibi)
  hedefe yönelik ilaçlar (trastuzumab vb.) kullanılabilir.
• İleri evre hastalarda immünoterapiler (PD-1/PD-L1 inhibitörleri) de umut vadetmektedir.

5. Destekleyici ve Palyatif Tedavi

•  İlerlemiş hastalarda yaşam kalitesini artırmak için uygulanır.
• Beslenme desteği (PEG, nazogastrik sonda)
• Ağrı tedavisi, nefes darlığı giderme
• Özofagusa stent yerleştirme: Tümörle daralan bölgeyi açmak ve yutmayı kolaylaştırmak için uygulanabilir.

Yemek Borusu Kanseri (Özofagus) Hakkında Sık Sorulan Sorular

1. Yemek borusu kanseri nedir?

Yemek borusu (özofagus) kanseri, ağız ve mide arasındaki yemek borusunun iç yüzeyindeki hücrelerin kontrolsüz şekilde çoğalmasıyla oluşan kötü huylu (malign) bir tümördür.

2. Kimler risk altındadır?

50 yaş üzeri erkekler, sigara ve alkol kullananlar, kronik reflü hastalığı olanlar, Barrett özofagus tanısı olanlar, sıcak içecekleri çok tüketenler risk altındadır.

3. Belirtileri nelerdir?

En sık belirtiler:

• Yutma güçlüğü (önce katı, sonra sıvı gıdalarda)
• Hızlı ve istemsiz kilo kaybı
• Göğüs ağrısı, yanma
• Bulantı, kusma, ses kısıklığı

4. Reflü hastalığı kansere dönüşür mü?

Uzun süre tedavi edilmeyen reflü, Barrett özofagusuna, bu da ilerleyen yıllarda adenokarsinoma dönüşebilir.

5. Yemek borusu kanseri nasıl teşhis edilir?

Endoskopi ile yemek borusu görüntülenir, şüpheli alanlardan biyopsi alınır. Tanı konduktan sonra BT, PET-CT gibi görüntüleme yöntemleriyle yayılım evresi değerlendirilir.

6. Erken teşhis mümkün mü?

Belirti vermediği için genellikle geç fark edilir. Ancak Barrett özofagus gibi öncü durumlar izlenerek erken evrede teşhis mümkündür.

7. Tedavi yöntemleri nelerdir?

Evreye göre değişir:

• Erken evrede: Endoskopik çıkarma veya cerrahi
• Orta evrede: Cerrahi + kemoterapi/radyoterapi
• İleri evrede: Kemoterapi, immünoterapi, palyatif destek

8. Ameliyat şart mı?

Erken evrede çoğunlukla evet. Ancak tüm hastalarda uygun olmayabilir. Uygun olmayan durumlarda ışın tedavisi ve kemoterapi uygulanır.

9. Yemek borusu alındığında nasıl beslenilir?

Mide veya ince bağırsaktan yeni bir “yemek borusu yolu” oluşturulur. Ameliyat sonrası özel diyet ve beslenme desteği gerekir.

10. Yemek borusu kanseri bulaşıcı mıdır?

Hayır. Bulaşıcı değildir. Genetik geçişli de değildir, ancak ailede varsa risk artar.

11. Yaşam süresi ne kadardır?

Erken evrede tanı konursa 5 yıllık sağkalım oranı yüksektir. Ancak geç evrelerde bu oran %20’nin altına düşebilir.

12. Önlenebilir mi?

Bazı risk faktörleri önlenebilir:

• Sigara ve alkolden uzak durmak
• Reflüyü tedavi ettirmek
• Sağlıklı beslenmek
• Sıcak içecekleri çok sıcak tüketmemek

Yasal Uyarı:

Bu içerik yalnızca bilgilendirme amaçlıdır. Bu yazı, Yemek Borusu Kanseri (Özofagus) hakkında genel bilgilendirme amacıyla hazırlanmıştır. İçeriğimizde yer alan bilgiler tıbbi bir teşhis, tedavi veya uzman görüşü yerine geçmez. Sağlık durumunuzla ilgili en doğru ve güncel bilgiyi almak için mutlaka bir doktora danışmalısınız. Yanlış anlaşılmalardan doğabilecek herhangi bir sorumluluk tarafımıza ait değildir.